Agnostik Nedir? Agnostisizm ile Ateizm Arasındaki Farklar

Agnostik sözcüğü eski Yunancadan türeyen bir sözcüktür. Kelime köküne inildiği vakit genel anlamıyla “bilgisi olmayan” manasına gelmektedir. Bu kelimenin ilk kullanımı Huxley tarafından 1896 yılında bildirilmiş ve Fransızca’dan Türkçe’ye “agnostique”olarak aktarılmıştır. Sonra telaffuz farklılıkları gözetilerek “agnostik “olarak kullanılmaya başlanmıştır.

 Agnostik Nedir?

 Agnostik anlayışı ya da agnostisizm Türk Dil Kurumu Türkçe sözlükte “bilinmezlik” anlamına gelmektedir. Teolojik olarak ele alırsak Tanrı’nın var olduğunun ya da olmadığının, bilimsel açıdan da evrenin nereden ortaya çıktığını bilinmeyeceğini ya da bilinemeyeceğini öne süren felsefi bir akımdır.

Ünlü Britanyalı filozof Bertrand Russell’a göre agnostik, diğer dinlerin bakış açısına göre öne sürdüğü iddiaları çürüten ve Tanrı’nın varlığı ve dünya dışı yaşam hakkında hiç bilgi vermeyen bir dini yaklaşımın ötesinde kalan felsefe ile bilim arasında sınırları zorlayan bir yaklaşımdır.

Agnostik anlayışı kesinlikle dini bir inanç değildir, agnostisizm ilke olarak sadece aklı konu alır. Ancak bu düşünceye akıl ile ulaşılan sonuçlar dahi kanıtlanabilir bir varlık gösterememiştir. Bazı kaynaklar agnostik yaklaşımı bir metot olarak görürken, diğer bir yandan bu yaklaşımın tarafsızlık olabileceğini de savunanlar vardır.

Agnostik akımın takipçilerine yine agnostik ya da bilinemezci denir. Agnostisizm zayıf ve güçlü olmak üzere ikiye ayrılır. Zayıf agnostisizme göre Tanrı hiç kimse tarafından bilinememektedir, belki bilinmesi mümkün olabilir. Güçlü agnostisizme göre Tanrı hiçbir şekilde bilinemez. Bu akımın öncüleri bu kelimeyi ilk defa ortaya çıkaran Thomas Henry Huxley ve Eski Yunan düşünür Protagoras olarak bilinmektedir. Agnostik anlayış için bir bakıma kuşkuculuk denilebilir. Bu akıma mensup olanlar her şeye kuşku ile yaklaşır, kuşku içeren sorular sorar, yanıtları dahi kuşku ile bulmaya çalışır.

Ateizm Nedir?

Ateizm, evrende var olan tüm tanrıları ve ruhsal varlıkları ayrıca bunlar ile bağlantılı tüm metafizik inançları ve dinleri kabul etmeyen, aslında doğru olduğu bilinen gerçekliği gerçeküstücülük kavramı çerçevesinden bakıp o şekilde kendi akıl ve manevi dünyasında anlamdır maya çalışan felsefi bir akımdır.

Ateizm anlayışının bir diğer adına “Tanrıtanımazlık” denir. Ateizm toplum içinde çoğu kesimin inancına göre dinsizlik olarak yorumlansa bile Budizm kökenli Uzakdoğu dinlerine bağlı kişilerce bir yaratıcının var olduğunun kabul edildiği de görülmüştür. Ayrıca Deist yaklaşıma göre de tanrıya inanç vardır fakat dine inanç olmamaktadır. Bu örneklerle dinsizlik inancı özdeşleştirildiği vakit dinsizlik tanımı çürütülmektedir. Ateizm kökeninde dini inanca karşı olan bir başkaldırı söz konusudur. Yani ateizm bir durumdur ve ateizme tepkisellik olarak yaklaşmak gerekir.

Ateizm savunucuları ateist olarak adlandırılır. Ateizm diğer dini inançları reddeden deizm, panteizm, teizm, agnostisizm ’den Tanrı kesin olarak kabul etmemesi yönünden farklılık göstermektedir. Ateistler dünya üzerinde Hristiyanlardan sonra kabul edilen en büyük topluluk olarak yer almaktadır.

Ateizm sözcüğü Yunancadaki tanrı anlamına gelen theos kelimesinden türetilmiştir. Başına “a” olumsuzluk eki getirilerek “Tanrı yoktur” anlamına gelen bir kelime haline dönüşmüştür. Ateist sözcüğü 16.yüzyılda kullanıldığı vakit küfür, hakaret, aşağılama anlamları içerirken bugünkü kesin anlamına 18.yüzyılda kavuşmuştur.20.yüzyılda ise ateistlerin varlığı diğer yıllara göre artış göstermiştir. Özellikle Çin ve Amerika ülkelerinde bu oran hızlı bir şekilde yükselişe geçmiştir.

Agnostik Ateist Kimdir? 

Agnostik ateist olan kimsenin iki çeşit özelliği vardır; bunlardan birincisi herhangi bir tanrıya inanmaması ve herhangi bir tanrının var olup olmadığından emin olmadığı halde tanrının olmadığı inancını kati suretle kabul ettiği için emin olmadığını ileri sürmeyen kişidir.

Agnostik Teist Kimdir?

Agnostik teist olan kimsenin de iki özelliği vardır, birincisi en az bir tanrıya inanması ve tanrının ya da tanrıların kesin olarak var olduğu bilgisine sahip olduğunu iddia etmemesidir. Agnostik teistler için bazı kimseler sürekli ortayolda gezindiklerini söylerken bazıları ise gerçekten tanrının varlığını bilmek istemediklerini söyler.

Agnostisizm ve Ateizm Arasındaki Farklar

•  Ateizm inancı dini inanç ile ilgilidir, hatta herhangi bir dini inanca inanmamakla eşdeğerdir. Agnostisizm ise bilmek ya da bilmemekle ilgilidir. Bir agnostik bir Tanrı’nın tam olarak yani yüzde yüz bir şekilde belli olamayacağını ya da bilinemeyeceğini söyler.
•  Ateizmde tanrının varlığı baştan itibaren reddedilir. Tanrının hiçbir şekilde varlığı kabul edilemez. Agnostisizme karşı çıkan ateizm Tanrı’nın bilmekle alakalı olmadığını ve Tanrı’nın varlığının bilimsel bir mantık çerçevesinde değerlendirilemeyeceğine inanır.
•   Her agnostik kişinin bilme duygusuna ulaştığı o güne dek aynı zamanda ateist de olacağı her ateistin de inanma duygusuna erişince agnostik de olacağına inanılır.
•   Agnostisizm ve ateizm arasında ince bir çizgi vardır. Bu çizgi de delillere dayanır. Yani ateistlerin inancında deneyim ve delil olmazsa herhangi bir şey de olamaz. Ancak agnostiklere göre Tanrı konusunda delil olmasa bile Tanrı yok diyemeyiz inancı vardır.
•   Agnostisizm ve ateizm arasındaki fark için teoride olup pratikte olmayan benzetmesi yapılabilir. Teoride her iki düşüncede Tanrı’nın varlığını reddeder gibi görünse de pratikte ateizm sadece tanrının varlığını reddeder, agnostisizm ile Tanrı’nın varlığına şüphe ile yaklaşır.
•   Agnostisizm için bilim açısından bakıldığı vakit herhangi bir metafizik inanç kanunun kanıtlanırsa agnostikler açısında açık kapı bırakılabilir ateizmde ise bütün düşünceler deneysel olarak ispatlansa dahi ikna kapıları kapalıdır. Agnostik bir hasta şok cihazı ile kurtarılabilir ancak ateist hasta artık eks olmuştur.